Son dönemde artan maden karşıtlığı doğrultusunda ülkemiz ekonomisinin sekteye uğratılmasına yönelik faaliyetlere bir yenisi daha eklendi. Bazı çevrelerce son yıllarda dünya genelinde yaşanan kuraklık ve su kıtlığına neden olarak ‘madencilik faaliyetleri’ gösterilip bilim dışı söylemler ortaya atılarak karalama çalışmaları yürütülmeye başlandı.
Maden Profesyonelleri olarak yaptığımız araştırmada ülkemizde ve dünyada su kullanımına dair çeşitli istatistiklere ulaştık. Su kullanımı alanında yapılan araştırmalara göre dünya genelinde toplam suyun ortalama yüzde 70’i tarımsal üretim alanında kullanılırken yüzde 20’ye yakını sanayide, yüzde 10 kadarı ise evlerde kullanılıyor. Türkiye’de de durum hemen hemen dünyaya paralel oranlarda…
TÜİK verilerine göre ise ülkemizde su kaynaklarından çekilen suyun yalnızca binde 4’ü maden işletmelerinde kullanılıyor.
Araştırmada gördük ki ülkemizdeki olası su kıtlığının ana nedenleri olarak düzensiz, plansız ve kontrolsüz tarımsal sulama ve kayıp/kaçak su gösteriliyor.
| 2010 | 2012 | 2014 | 2016 | 2018 | |
| Belediyeler | 4,78 | 4,94 | 5,23 | 5,83 | 6,19 |
| Köyler | 1,01 | 1,04 | 0,43 | 0,38 | 0,39 |
| İmalat sanayi işyerleri | 1,56 | 1,79 | 2,20 | 2,12 | 2,67 |
| Termik santraller | 4,27 | 6,40 | 6,53 | 8,61 | 7,86 |
| Organize sanayi bölgeleri | 0,11 | 0,14 | 0,14 | 0,15 | 0,16 |
| Maden işletmeleri | 0,05 | 0,11 | 0,21 | 0,23 | 0,24 |
| Sulama | 38,15 | 41,55 | 35,85 | 43,06 | 43,95 |
| Toplam | 49,95 | 55,96 | 50,59 | 60,38 | 61,46 |
Tablo 1- Ülkemizde Kullanımlarına Göre Su Kaynaklarından Çekilen Su Miktarı (milyar m3/yıl)
Suyun Sektörlere Göre Kullanımı
| % | 2010 | 2012 | 2014 | 2016 | 2018 |
| Sulama | 76,4 | 74,2 | 70,9 | 71,3 | 71,5 |
| Sanayi | 12,0 | 15,1 | 18,0 | 18,4 | 17,8 |
| İçme-Kullanma | 11,6 | 10,7 | 11,2 | 10,3 | 10,7 |
Sektörlere Göre Su Kullanımı (%), (2010-2018)
Tarım
Türkiye’de tatlı suyun ortalama %70’ten fazlasını tüketen tarımsal üretim alanı, bu suyun %50’den fazlasını yüzey su kaynaklarından, %40 civarını yer altı sularından sağlıyor. Su varlığının büyük bölümünü kullanan tarım sektörü bu suyu Türkiye’nin 28 milyon hektar tarım alanın sadece 5,6 milyon hektarında kullanıyor. Bu alanların %80’den fazlası salma sulama ile, %20’ye yakınında yağmurlama sulama, yalnızca %1’inde ise en tasarruflu yöntem olan damla sulama kullanılıyor.
Günümüzde Konya Kapalı Havzası, Gediz, Büyük Menderes Havzaları ve Çukurova gibi su sıkıntısı yaşanan birçok havza ve alanda, pamuk, ayçiçeği, mısır, şekerpancarı gibi yüksek miktarda su ihtiyacı olan ürünlerin yoğun olarak yetiştirildiği görülür. Yörelerin iklimsel koşullarına uygun olmayan bu tarımsal üretim biçimi kısıtlı su varlıklarının, suya bağlı yaşam alanlarının yok olmasına neden olurken, orta ve uzun vadede üretime de büyük zarar verir.
Sanayi
Sanayi sektörü üretimde kullandığı suyun %35’ini tatlı su varlığından sağlamaktadır. Bu suyun yaklaşık yarısı yer altı sularından sağlanmakta, kalan kısmı diğer yüzey sularından edinilmektedir. Sanayinin ihtiyaç duyduğu suların diğer bölümü ise denizlerden sağlanıyor. Deniz suları özellikle ağır sanayide, termik santrallerde, nükleer santrallerde soğutma suyu olarak kullanılıyor.
Evsel Kullanım
Türkiye’de her yıl tatlı su kaynaklarından evsel kullanım için yaklaşık 5 milyar m³ su çekiliyor. Bu suyun 2,5 milyarından fazlası barajlardan, 1,5 milyara yakını kuyulardan, 1 milyarı kaynak sularından sağlanıyor. Çekilen tatlı suyun %40’tan fazlası kullanıcıya ulaşmadan şebeke sisteminde kayboluyor. Bu rakam tüm Türkiye’nin yaklaşık beş aylık su ihtiyacına eşittir. Gelişmiş ülkelerde kayıp oranı %20’lere kadar düşürülebiliyor.
Evsel su kullanımı, evlerde, otellerde, sağlık kuruluşları gibi yerlerdeki içme suyu, temizlik, bahçe sulama ve hizmet üretimi amaçlı olarak kullanılan suyu içeriyor. Birçok ülkede toplam su kullanımı içerisindeki küçük bir oranı oluşturuyor.
Türkiye’de kişi başı ortalama evsel su tüketimi 216 litredir. Bununla birlikte evsel su tüketiminde bölgeler arasında farklar da vardır.
Tarım ve sanayinin dışında tatlı suyun % 16’ini kullanan kentler ve diğer yerleşim yerleri su tüketiminin diğer sektörlere göre daha düşük olduğu noktalar.
Diğer taraftan incelediğimiz tüm dökümanlarda gördük ki su kıtlığı kavramı dünya genelinde pek çok ülkede bir problem olarak karşımıza çıkıyor ve en yüksek oranda su kullanımı Tarım Sektöründe gerçekleşiyor. Bu noktada sorunun küresel olduğunu vurgulamak isteriz.
Kaynaklar
Muluk, Ç.B., Kurt, B., Turak, A., Türker, A., Çalışkan M.A., Balkız, Ö., Gümrükçü, S., Sarıgül, G., Zeydanlı, U. 2013. Türkiye’de Suyun Durumu ve Su Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar: Çevresel Perspektif. İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği – Doğa Koruma Merkezi. http://www.skdturkiye.org/files/yayin/Turkiyede-Suyun-Durumu-ve-Su-Yonetiminde-Yeni-Yaklasimlar-Raporu.pdf
Su: Yeni Elmas, TSKB, http://www.tskb.com.tr/i/assets/document/pdf/TSKBBAkis_SUYeniElmas_Subat2019.pdf
T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/su-kullanimi-i-85738
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Devlet Su işleri Genel Müdürlüğü (DSİ), https://dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/1344
Tema Vakfı & Wilo Foundation https://sutema.org/
TÜİK “Sektörel Su ve Atıksu İstatistikleri, 2018” Haber Bülteni, https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30673 (TÜİK verilerinde deniz suyu kullanımı dahildir.)
