Esan’ın çevre konusundaki yaklaşımından bahsedebilir misiniz? Çevre yaklaşımınız iş süreçlerinizi nasıl şekillendiriyor?
Esan, 1978 yılında başladığı faaliyetlerini madenciliğin etki alanının ve sürdürülebilir bir geleceğe etkisinin bilinciyle yürütmektedir. Daha iyi bir gelecek için ürün yelpazesinde bulunan madenlerin arama safhasından nihai ürün olarak piyasaya sunulmasına kadarki tüm iş süreçlerinde sürdürülebilir madencilik yaklaşımını gözetmektedir. Sürdürülebilir madencilik anlayışı, ülkemizin doğal kaynakları olan madenlerimizin tüm toplum için maksimum faydayı yaratacak şekilde işlenmesi ve sürdürülebilir üretim faaliyetlerinin planlamasına katkı sağlamaktadır. 
Esan uhdesindeki ruhsat sahalarında uluslararası standartlarda gerçekleştirilen yıllık 100.000 metre karotlu sondajla maden arama ve kaynak modelleme çalışmalarını sürdürmekte hem maden arama sürecinde hem de bunu takip eden hammadde kullanımında verimliliği arttırmaya yönelik üretim planlaması yapmaktadır. Bu planlamalarda uzmanlarca doğrulanan verilerle tenör, kalite ve ürün çeşitliliği gözetilirken, tek başına değerlendirilme imkânı olmayan cevherler de harman yapılarak ve tesislerde işlenerek insanların kullanımına ve ekonomiye kazandırılmaktadır. Bu süreçteki kritik unsurlardan birincisi, ruhsat sahalarında gerçekleştirilen arama faaliyetleri ile rezerv, kalite veya tenörün doğru ve tam olarak ortaya konulması, yani kaynağın tanımlanmasıdır. İkincisi ise tanımlanan kaynakların daha az enerji ve su tüketen güncel teknolojiler, otomasyon ve sürekli iyileştirmeye yönelik makine-ekipmanlar ve verimlilik odaklı üretim metotları aracılığı ile pazarın ihtiyaç duyduğu ve sürdürülebilir ürünlerin elde edilmesidir. Bu iki unsur dikkate alınarak Esan’da, Araştırma-Geliştirme, Planlama, Üretim-Zenginleştirme ve Çevre süreçleri en başından itibaren birlikte planlanmakta ve gerçekleştirilmektedir. Böylelikle en önemli kaynakların başında gelen hammadde nin sürdürülebilir kullanımı sağlanmakta ve yer altı zenginliklerimiz gelecek nesillerin ihtiyacı da gözetilerek yer üstüne kazandırılmaktadır.
İşletmelerden kaynaklanan atıkların yönetimi ve değerlendirilmesi içinse mümkünse atık üretmeyecek veya en az atık üretecek teknolojilerin kullanılmasına öncelik verilmektedir. Atıkların kaynağında azaltılması, yeniden kullanımı, geri dönüşümü konularında çalışmalar sürekli olarak devam etmektedir.
“Sıfır Atık” çalışması kapsamında tesislerinizde hangi atık yönetim çalışmalarını gerçekleştiriyorsunuz?
Esan olarak bu konuda uzun süredir çalışmalar yapmaktayız. Sıfır Atık yaklaşımımız ile tesislerimizden kaynaklanan evsel, endüstriyel ve proses atıklarının en aza indirilmesi, endüstriyel simbiyoz kapsamında herhangi bir üniteden veya tesisten kaynaklanan bir artığın/atığın alternatif hammadde veya ara ürün olarak değerlendirilmesi yönünde çalışmalarımız bulunuyor.
İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği Döngüsel Ekonomi Çalışma Grubu’nun çalışmalarına katkıda bulunuyoruz; malzemelerin sektörler arası yeniden kullanımını desteklemek amacıyla tasarlanmış, bulut tabanlı bir platform olan ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın da proje ortağı olduğu Türkiye Materials Marketplace’in de madencilik sektöründen olan tek aktif kullanıcısıyız. Bu platformda bir sektörün atığı bir diğerinin hammaddesi olabilir yaklaşımı ile ortaya çıkan endüstriyel simbiyoz kavramının tesislerinde uygulanabilirliğine öncelik verilmektedir.
Esan’da en iyi üretim teknikleri ile madencilik faaliyetlerimizi sürdürürken, proses kaynaklı atıkları değerlendirmek için yeni teknolojiler ve kavramları sürekli takip ediyoruz. Endüstriyel simbiyoz, alternatif hammadde ve yan ürün olasılığı bulunan atıkların mutlaka değerlendirilmesini sağlıyoruz. Örneğin;
- Balya Kurşun Çinko İşletmesinde gerçekleştirilen “pasadan kasaya” projesi ile sistemde mevcut olan ön zenginleştirme sürecine alternatif hammadde sağlanmış ve yer altından çıkan metal içeriği işlenebilir sınırlanır altında olan pasalar, ekonomik olarak değerlendirilerek cevhere değer kazandırılmıştır.
- Bozüyük Hammadde Zenginleştirme Tesisi baş
ka bir hammadde üreticisine ait kil atıkların (kaolen) kullanımı ile reçete revizyonları yapılarak laboratuvar testleri tamamlanmıştır. Gerekli yasal şartların sağlanması sonrasında doğrudan üretim prosesine entegre edilecektir. Bu sayede ocaktan üretilecek hammadde miktarı daha az olacağından ocak ömrü ve hammaddenin sürdürülebilirliği artırılacak ve endüstriyel simbiyoz kapsamında başka bir işletmenin atığının hammadde olarak değerlendirilmesi söz konusu olacaktır. - Yeniköy Feldspat Zenginleştirme Tesisi ana ürün haricinde çıkan ara ürünlerin tarımsal maksatlı kullanılabilirliğine ilişkin bölge halkının talebine istinaden yaklaşık 3 yıldır bölgedeki tarım kooperatifleri ve üniversiteler ile birlikte bir tarım projesi gerçekleştirilmektedir. Ekonomik değeri daha az olan hammaddelerin işletme içerisinde alternatif kullanımlarına ek olarak bu proje ile fidan yetiştiriciliği yapılması hedeflenmektedir. Sahaya yaklaşık 6.600 adet yayılmacı ardıç, ateş dikeni ve zakkum bitkisi uygulanmış, 600 adet meyve fidanı dikimi gerçekleştirilmiştir.
Bakanlığın “Sıfır Atık” Projesi ile eş zamanlı olarak biz de Esan’da “Mavide Hayat Var!” Projesi’ni hayata geçirdik. Bu Projemiz ile Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilir Kalkınma Programı doğrultusunda Sorumlu Üretim ve Tüketim hedefine katkı sağlamayı amaçlıyoruz. Bu kapsamda mevcut sürdürülebilirlik uygulamalarımızla beraber çevre bilincinin bireylerden topluma doğru genişletilmesi, satın alma ve yatırım politikalarında çevresel kontrol mekanizmalarının hayata geçirilmesi, Endüstri 4.0’ı referans alarak dijital dönüşüm ve bütünleşmiş bir çevre yönetim sisteminin kurulması gibi hedeflerimiz var. Bu Proje kapsamında dünyada kabul edilen Biyolojik Atıksu Arıtma Ünitesi ve Atık Yağ Toplama Tankı atık hiyerarşisi baz alınarak 5D (5R) Felsefemizi oluşturduk.
Yeniden Düşün (Rethink), Tüketimi Durdur (Refuse), Daha Az Tüket (Reduce), Yeniden Değerlendir (Reuse), Geri Dönüştür (Recycle) Prensipleri ile 5D felsefemizi uygulamaya aldık. Bu kapsamda öncelikle farkındalık yaratacak eğitim ve sohbetler ile tüm çalışanlarımızın dikkatini çekiyor, tüm iş süreçlerinde ve bireylerin özel hayatlarında 5D felsefesinin önemini ve uygulanabilirliğini vurguluyoruz.
Yeniden Düşün prensibimiz ile tüketme ihtiyacının analiz edilmesi ve eldeki kaynaklar kullanılarak ihtiyaçların giderilmesi ihtimalinin üzerinde duruyoruz. Bir örnekle anlatmak gerekirse eskiden pasaya ayrılmış malzemelerin ürün reçetelerinde kullanılmasının araştırılması ve gerekli analizlerin yapılması sonucu yeni bir hammadde ve doğal kaynak kullanımı yerine elde bulunan malzemenin değerlendirilmesini sağlıyoruz. Tüketimi Durdur prensibimiz ile sürdürülebilirlik bakış açısı ile zararlı/ gereksiz olduğu düşünülen tüketimlerin reddedilmesini destekliyoruz. Daha az tüket ile hammadde, enerji ve su tüketimlerini azaltıcı önlemler almayı, kaynakları verimli kullanmayı teşvik ediyoruz. Yeniden Değerlendir ile işe yarayacak malzemeleri (hammadde veya enerji kaynağı) atık olarak değil yeniden kullanılabilir ürün olarak değerlendirmek için yöntemler geliştiriyor Geri Dönüştür prensibi ile artık kullanılamayacak malzemeleri geri dönüştürerek, hammaddelerin yeniden ekonomiye katılmalarını sağlıyoruz.
Evsel ve endüstriyel atıkların yönetiminde en temel noktamız; atık oluşumunu engellemek. Bunun yanında ofislerde enerji, atık ve su kullanımına yönelik de çalışmalar proje aşamasında planlanmakta. Örneğin bireysel atık üretiminin en aza indirilmesi, atıkların niteliklerine göre ayrıştırılması amacıyla merkez ofisimizde bireysel çöp kutusu kullanımı terk edilmiş sadece ortak alanlarda atık ayrıştırma üniteleri konumlandırılmıştır. Atık oluşumu kaçınılmaz olan durumlarda ise atıklar kaynağında ayrı toplanarak ve tesis içinde değerlendirilemeyecek atıklar tesis dışındaki lisanslı atık işleme/bertaraf/geri kazanım tesislerine gönderilmektedir.
| Kg/Yıl | Geri Kazanımdan Sağlanan Yaklaşık Faydalar | |||
| Kağıt | 500.000 | 8.500 adet ağaç | 17.000 kişinin O2 ihtiyacı | 1.464 ailenin aylık su tüketimi |
| Plastik | 500.000 | 7.000.000 kWh Enerji | 15.625.000 adet pet şişe | 1.953.125 adet futbol forması |
| Metal | 1.400.000 | 1.820.000 kg hammadde | 107.692.308 adet metal içecek kutusu | 10.769.231 adet TV’ nin 30 saatte harcadığı elektrik enerjisi |
| Cam | 35.000 | 3.500 lt benzin | 70.000 adet cam içecek şişesi | 2.800 adet bilgisayarın
25 dakika çalışması |
Son 3 yılda toplamda yaklaşık 120.000 kg atık yağ, 750.000 kg tehlikeli atık, 6.000.000 kg tehlikesiz atık, 2.400.000 kg ambalaj atığı toplanmış ve geri kazanımı sağlanmıştır. Ortalama yıllık veriler ve geri kazanımdan sağlanan yaklaşık faydalar yukarıdaki gibidir.
Enerji ve su kaynaklarının verimli kullanımı için akıllı çözümler üretmeyi hedeflediğinizi biliyoruz. Bu konular hakkında bilgi verebilir misiniz?
2006 yılından bu yana Esan’a ait üretim ve tüketim kalemleri ile iyileştirme faaliyetlerini içeren Sürdürülebilir Kalkınma Performans Göstergeleri Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi doğrultusunda üç aylık sürelerde raporlanmaktadır.
Katılımcısı olduğumuz T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Ajansı’nın (UNIDO) birlikte düzenlediği, “Sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması” projesi kapsamında dokuz ay süren denetim, eğitim ve raporlamadan oluşan yoğun bir süreç sonunda Çine Kuvars Tesisimiz ve Yeniköy Feldspat Tesisimiz “Enerji Yönetimi Sistemi (EYS) Başarı Sertifikası” almaya hak kazanmıştır.
Su kaynaklarının verimli kullanımı için proses sularının geri dönüşümlü olarak kullanılmasına ve kayıp/kaçakların bertaraf edilmesine önem veriyoruz. Tüm tesislerimizde kapasitelerine göre değişken olmakla beraber yaklaşık %87-92 oranında geri dönüşümlü su kullanıyoruz.
Karbon salınımını önleme konusunda çalışmalarınız olduğunu biliyoruz bu konuda hakkında bilgi verebilir misiniz?
Bazı tesislerimizde faaliyete geçirdiğimiz Güneş Enerji Santrallerimiz ile 2014 yılından bu yana enerjimizin bir kısmını yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlıyoruz. Yeni yatırımlarımızda da yenilenebilir enerji temini için projeler geliştirilmesine öncelik tanıyoruz. İş makinaları ve şirket araçlarımızda karbon ayak izimizi azaltma yönünde seçimler yaparken kullanım politikalarımız ile de bireysel katkı sağlıyor bir yandan da farkındalık kazandırıyoruz. Şirket etkinliklerinde karbon ayak izi hesaplama yöntemlerinden faydalanarak “karbon sıfır” etkinlikler düzenlemeye özen gösteriyoruz.
Maden üretimi esnasında iş makinelerinin tükettiği ve zenginleştirme tesislerinde tüketilen doğalgaz, LNG ve LPG gibi fosil yakıtlardan kaynaklanan karbon ayak izimizi küçültmek İşletmede ve En Yakın Hanede Eş Zamanlı Yapılan Gürültü Ölçümleri için enerji verimliliği çalışmalarının yanı sıra geniş kapsamlı faaliyetleri de yapıyoruz. Sadece üretimi biten alanların değil, mevcut çalışma bölgelerimizin de ağaçlandırılması için çalışıyoruz. Tesislerimizde üretim aşamasında da fidanlıklar, meyve sebze bahçeleri kurarak madenciliğin toprakla dost olduğunu kanıtlıyoruz. Yine bu amaçla, Genel Müdürlük ofisimizi fosil yakıt kaynaklı karbon ayak izini en aza indirecek şekilde yeni bir lokasyona taşıdık. Böylece araçla kat edilen mesafeyi yılda 1.500.000 kilometre azaltıyoruz.
40. Yılımızı kutladığımız 2018 sonunda ise “Geleceğe Bizden 40.000 Ağaç” diyerek faaliyette bulunduğumuz tüm bölgelerde fidan diktik. Böylece sadece 2018 yılında diktiğimiz 40.000 fidanımız ile yaklaşık 800 milyon kg’dan fazla CO2 tutulmasına katkı sağlamış olduk.
Şirketinizin çevre hassasiyetleri ve atık yönetimi politikalarını anlatabilir misiniz?
Dünya Ekonomik Forumu’nun Sorumlu Maden Kaynakları Yönetimi Konseyi, 10 yıllık bir araştırma sonucu olarak 2014 yılında Sürdürülebilir Bir Dünyada Madencilik ve Metaller başlıklı bir rapor yayınlamıştır. Bu raporun en önemli çıktılarından biri madencilik şirketlerinin “değeri yeniden tanımlaması” gerekliliğidir. Diğer bir deyişle, madencilik şirketlerinin değer tanımı faaliyet gösterdiği toplumların refahını içermelidir.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri doğrultusunda belirlenen Esan’ın yüksek hedefleri arasında “Çevre ve İSG alanında öncü olmak” hedefi bulunmaktadır. Temel değerlerimiz arasında “Çevreye ve topluma karşı duyarlı olmak ve katkı sağlamak” bulunmaktadır. Kuruluşumuz bünyesinde faaliyet gösteren Çevre Yönetim Birimimiz de bu kapsamda yoğun bir şekilde çalışmalarını sürdürmektedir. İnsana ve çevreye saygı önceliği ile çevresel etkilerini en aza indirmeyi amaç edinen Esan, faaliyetlerinin sürdürülebilir şekilde devamlılığını sağlamak ve çevre yönetim hizmeti vermeye yetkili olmak üzere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan 07.05.2012 onay alarak Maden Hakları ve Çevre Müdürlüğü bünyesinde Çevre Yönetim Birimi’ni kurmuştur. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan aldığı yetki ile Esan Çevre Yönetim Birimi, Çevre mevzuatı gereğince alınması gereken izin ve onay süreçlerini yönetmekle beraber, doğal kaynakların verimli kullanılması, çevresel etkilerin önlenmesi, tespiti, takibi, azaltılması, üretimi tamamlanan alanların doğaya kazandırılması, çevre eğitimleri ve iç denetimleri gerçekleştirmektedir.
Esan Çevre Yönetim Birimi, sürdürülebilir madencilik anlayışının gereklerine uyumlu olarak, kaynakların kullanımında verimliliği arttırmaya yönelik çalışmalarda da bulunmaktadır. Özellikle, birim üretim başına enerji ve su kullanımının düşürülmesi için sürdürülebilir iyileştirme faaliyetlerine odaklanmakta, işletmelerden kaynaklanan atıkların yönetimi ve değerlendirilmesi konusunda yoğun çaba harcamakta ve atık üretmeyecek veya en az atık üretecek teknolojileri kullanmak, atıkların kaynağında azaltılması, yeniden kullanımı, geri dönüşümü konularında çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmaları yaparken hem yurtiçi hem de yurtdışı kaynaklar araştırılmaktadır. En iyi uygulamalar ve tekniklerin uygulandığı işletmeler referans alınarak kendi bünyemizde de en iyi uygulama örnekleri İnovasyon Projeleri hazırlanarak ödüllendirilmektedir.
Esan, ayrıca Türkiye Madenciler Derneği (TMD) Çevre Birimi’nde de yer alarak çalışmalara katkı sağlamaktadır. Bu kapsamda madencilik sektöründeki çevresel uygulamalar ve yükümlülükler üzerinde karar mercilerinin taleplerinin sektörel olarak değerlendirilmesine destek vermektedir. Periyodik olarak yapılan toplantılarda sektörel sorunlara yönelik çalışmalara katkı sağlamakta, TMD’yi temsilen kurum ve kuruluşların sektörel toplantıları/görüşmelere iştirak etmektedir.
